Hypothermie
Inleiding
Hypothermie is een serieus en vaak onderschat gevaar waar veel mensen niet genoeg van af weten. Het kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen en zelfs de dood. Het is belangrijk om te weten hoe je hypothermie kunt herkennen, de gevaren ervan begrijpt en wat de juiste handelingen zijn om het te voorkomen en te behandelen.
Hypothermie ontstaat wanneer het lichaam niet in staat is om zijn interne temperatuur op peil te houden, wat kan leiden tot onderkoeling. Dit kan voorkomen bij activiteiten zoals kajakken op zee en groot water, waarbij het risico op hypothermie aanzienlijk is. Het is van groot belang om goed voorbereid te zijn en passende maatregelen te nemen, zoals het dragen van warmte-isolerende kleding, om het risico op hypothermie te verminderen.
Het is belangrijk om de symptomen van hypothermie te herkennen, waaronder koude rillingen, verwardheid, slaperigheid, en trage spraak en bewegingen. Als iemand deze symptomen vertoont, is het belangrijk om onmiddellijk hulp in te roepen. De juiste handelingen bij hypothermie zijn onder andere het verwijderen van natte kleding en het opwarmen van het lichaam op een veilige en gecontroleerde manier.
Preventieve maatregelen zijn van cruciaal belang om hypothermie te voorkomen. Dit omvat het dragen van warme, isolerende kleding en het vermijden van te langdurige blootstelling aan koude omgevingen. Het is ook belangrijk om te zorgen voor voldoende voedsel en drinken, en om actief te blijven om de lichaamstemperatuur op peil te houden.
Op deze pagina wordt uitgebreid ingegaan op de symptomen, gevaren, juiste handelingen bij hypothermie en preventieve maatregelen. Het is belangrijk om deze informatie te begrijpen en te delen om het risico op hypothermie te verminderen. Vergeet ook niet om de link naar presentaties over Cold Shock, Hypothermie en eerste hulp bij Hypothermie te bekijken voor meer informatie en tips over hoe je hypothermie kunt voorkomen en behandelen.
De presentaties zijn beschermd met een wachtwoord om oneigenlijk gebruik tegen te gaan. Als u deze wilt bekijken kunt u een wachtwoord aanvragen bij de webmaster.
Risico’s kajakken in koude omstandigheden.
Achtergrond in formatie:
In het verleden werd verdrinking gezien als de grootste bedreiging bij onderdompeling in het water. Na de Tweede Wereldoorlog werd echter duidelijk dat het gevaar van hypothermie minstens zo groot is. Dit werd duidelijk door ooggetuigenverslagen van overlevenden van schipbreuken in de koude Noord-Atlantische Oceaan, waarbij mede-schipbreukelingen geleidelijk bewustzijn verloren en stierven door hypothermie.
Hypothermie:
Hypothermie wordt gedefinieerd als "een daling van de lichaamstemperatuur beneden de 35 ˚C als gevolg van blootstelling aan kou". Bij gezonde volwassenen die met hun hoofd boven water blijven, duurt het minimaal een half uur voordat het lichaam afkoelt door de fysiologische reacties die het lichaam bescherming bieden tegen snelle afkoeling in het water.
- Ongeveer de helft van het lichaamsweefsel bevindt zich binnen 2,5 cm van de huid, wat betekent dat blootstelling aan koud water kan leiden tot snelle afkoeling van het lichaam.
- Koud water wordt over het algemeen geclassificeerd als matig koud water, met temperaturen tussen de 12-15 ˚C, terwijl zeer koud water temperaturen heeft lager dan 12 ˚C.
Statistieken:
- Ongeveer 55% van de jaarlijkse dodelijke ongelukken op open water (U.K.) vind plaats binnen drie meter van een veilig heenkomen. 42% zelfs binnen twee meter.
- Twee derde stond zelfs bekend als goede zwemmer. (UK Home Office Report 1977)
- In Canada bevond 41% van de slachtoffers die aan het varen waren en verdronken, zich binnen tien meter van de kant. Nog eens 22% bevond zich tien tot vijftien meter van de kant (Canada, Smart Risk Research)
Deze feiten zijn echter niet direct gerelateerd aan hypothermie, maar eerder aan een reeks van schokreacties die kunnen optreden wanneer een persoon in koud water terechtkomt.
Het is belangrijk om te beseffen dat hypothermie zelden de enige oorzaak is van een verdrinkingsincident. In veel gevallen kan hypothermie bijdragen aan de uiteindelijke doodsoorzaak, namelijk verdrinking.
Vier risico stadia:
1. Eerste respons (Koude schok 0-3 minuten).
- De koude schok of Cold schock, waarbij het slachtoffer naar adem begint te happen en gaat hyperventileren.
- Hierdoor loop je grote kans om een dodelijke hoeveelheid water in de longen te krijgen, zeker als er sprake is van golfslag. Met een snelle verdrinkingsdood tot gevolg.
- Het hard begint sneller te kloppen en vaten vernauwen, waardoor de bloeddruk snel stijgt.
- Dit kan leiden tot hartfalen of een hersenbloeding.
2. Korte termijn respons ( Zwem falen 3-30 minuten)
- Snelle afkoeling van de ledematen leidt tot het vernauwen van de haarvaten ter plekke met spierkrachtverlies en kramp tot gevolg.
- Het slachtoffer verliest het vermogen om te zwemmen en loopt groot risico te verdrinken, vooral bij golfslag.
3. Lange termijn respons (Onderkoeling 30 minuten+)
- Afkoeling van de dieper gelegen spieren, zenuwen en organen leidt tot verzwakking en onderkoeling.
- Door de algehele verzwakking en uiteindelijk bewusteloosheid loopt het slachtoffer groot risico te verdrinken. Ook als het slachtoffer een zwemvest draagt.
4. Post onderdompeling respons (complicaties rond de redding)
- De risico’s die optreden tijdens of na de redding worden in verband gebracht met het door kou en hydrostatische druk gereduceerd circulerend volume, samen met een door onderkoeling verzwakt hart.
- Bij mensen die lang in koud water verblijven is sprake van ‘een glazen hart’ omdat het bloed dikker is geworden en er minder zuurstof bij de hartspieren komt.
- Als het slachtoffer verticaal uit het water wordt gehaald of het lichaam van buiten te snel wordt opgewarmd, kan er hartstilstand optreden.
- In geval van bijna verdrinking bestaat er een reële kans dat er water ongemerkt in de longen achterblijft.
- Dit kan weer leiden tot longoedeem (vooral bij zeewater) en infecties, met mogelijk fatale gevolgen in een later stadium, meestal binnen 24 uur. (Dit staat ook wel bekend als second drowning).
Hypothermie (onderkoeling) en cold shock.
Acute hypothermie wordt veroorzaakt door blootstelling aan koud water, waarbij het menselijk lichaam probeert te compenseren voor de snel dalende lichaamstemperatuur. In de Noordzee, bijvoorbeeld, varieert de temperatuur van het water tussen de 2 en 6 ºC in de winter en tussen de 15 en 17 ºC in de zomer, wat aanzienlijk koud is voor een menselijk lichaam. Het is belangrijk op te merken dat het menselijk lichaam een aanzienlijke hoeveelheid energie kan opslaan, waardoor het enige tijd kan duren voordat er sprake is van onderkoeling. De eerste fase van onderdompeling wordt Cold shock genoemd.
Cold shock:
De reactie op Cold shock kan leiden tot ernstige problemen in het water, het is belangrijk om hier goed op voorbereid te zijn. Wanneer het lichaam in contact komt met koud water, zal het reageren door:
- Naar lucht te happen,
- Verhogen van de bloeddruk,
- Verhogen van de hartslag.
Dit kan leiden tot verstoring van de oriëntatie en het innemen van zeewater. Wat vervolgens kan leiden tot water in de longen, een beschadigde bloedsomloop en verminderd vermogen om te zwemmen.
Het verlies van lichaamstemperatuur is het grootst bij het hoofd en de nek, langs de borst en oksels en in de liesstreek. Hoewel zwemmen warmte kan produceren, is het lichaam veel meer blootgesteld aan het koude water, waardoor het warmteverlies groter is dan de warmteproductie. Het is van essentieel belang om te weten hoe je moet reageren op Cold shock en hoe je jezelf kunt beschermen tegen de negatieve gevolgen ervan.
Onderkoeling:
Er zijn verschillende methoden die enige bescherming bieden tegen onderkoeling:
- BCS-positie (Best Change of Survival): dit is de beste houding om te overleven in koud water. Het slachtoffer rolt op zijn rug en beweegt zijn handen om de beste positie tegen de zee en golven te vinden. Het is belangrijk om de beweging te verminderen en warm te blijven door middel van een reddings- of zwemvest.
- Help-houding: bij deze houding neemt het lichaam de foetusstand aan, waardoor juist die delen van het lichaam worden beschermd die het meeste warmte afgeven. Hierdoor wordt de overlevingstijd met een factor twee vergroot.
- Huddle-houding: deze houding wordt gebruikt wanneer meerdere mensen te water zijn geraakt. Door de armen om elkaars schouders te slaan en in een cirkel te gaan staan, wordt de overlevingstijd met een factor twee tot vijf vergroot. Het is belangrijk om dicht bij elkaar te blijven en niet van positie te veranderen.
Wat te doen met een hypothermiepatiënt?
Eerst wat juist niet te doen:
- niet warm wrijven,
- geen warm water gebruiken,
- de patiënt niet rechtop zetten,
- geen medicijnen geven,
- niets te drinken geven,
- geen alcohol geven,
- geen hartreanimatie geven als er geen hart functie gevonden wordt.
Eerste hulp bestaat uit;
- Leg de patiënt in een horizontale positie (benen hoger dan het hoofd),
- Verwijder natte/koude kleding, (als de patiënt erom vraagt)
- Geef warme drank met suiker.
- Wikkel warmte dekens om de patiënt.
- Beter nog is de patiënt in een TPA (Thermal Protective Aid (alufolie deken) te leggen.
Uittreksel uit STCW/STCW F veiligheidscursus visserij en kustvaart.
Hypothermie deel 2.
Onderkoeling, ook wel hypothermie genoemd, treedt op wanneer het natuurlijke verdedigingsmechanisme van het lichaam tegen koude wordt ontregeld. Dit kan leiden tot een daling van de centrale lichaamstemperatuur tot onder de 35 ºC, wat potentieel levensbedreigend kan zijn vanwege de reacties die zich in het lichaam voltrekken.
Onderkoeling kan acuut optreden of zeer geleidelijk ontstaan over meerdere uren of zelfs dagen. Om het fenomeen van hypothermie goed te begrijpen, kan het lichaam worden voorgesteld als een ui met verschillende lagen. De buitenste lagen, oftewel de huid, beschermen de kern tegen plotselinge temperatuurschommelingen.
In de hersenen bevindt zich een fijn afgestelde thermostaat die ervoor zorgt dat de kerntemperatuur binnen het lichaam rond de 37 ºC blijft schommelen. Als de lichaamstemperatuur aanzienlijk stijgt, bijvoorbeeld door ziekte of intensief sporten, dan probeert het lichaam de overtollige warmte zo snel mogelijk af te voeren via verschillende mechanismen.
Als de lichaamstemperatuur daalt, verhoogt het lichaam de stofwisseling door middel van onwillekeurige spiersamentrekkingen (beven) of de vrijlating van hormonen zoals adrenaline. Hierdoor wordt er meer energie verbruikt, waardoor warmte vrijkomt.
Lichaamsbeweging is een andere manier om de warmteproductie op peil te houden. Als men bijvoorbeeld gaat kamperen en de slaapzak in gaat, kan een korte wandeling ervoor zorgen dat men warm blijft gedurende de nacht. Bij het sporten wordt ongeveer driekwart van de energie omgezet in warmte.
Desondanks moeten sporters, zoals kanovaarders, zich bewust zijn van onderkoeling of lokale koude letsels, vooral na het sporten en in koude omgevingen. Het is daarom van cruciaal belang om zich onmiddellijk tegen afkoeling te beschermen.
Gevoelstemperatuur.
Niet alleen de buitentemperatuur speelt een rol, maar ook de gevoelstemperatuur. Deze wordt vooral bepaald door de windsnelheid, in vaktaal de wind-chill factor genoemd. Een lage buitentemperatuur, wind en winddoorlatende kledij kunnen het lichaam zo sterk afkoelen dat de geproduceerde warmte tijdens het sporten onvoldoende is.
De tabel is een realistische benadering.
Skiën bij een buitentemperatuur van -1 ºC en bij een windsnelheid (ten opzichte van het lichaam) van 4 Beaufort voelt aan als -15 ºC. Bij een buitentemperatuur van -12 ºC wordt dit reeds -32 ºC. Bij deze temperaturen komt men al in de gevaren zone voor vrieswonden en hypothermie. Maar ook bij langzamere sporten is een adequate bescherming tegen de kou en de wind een noodzaak.
Alarmsignalen.
De effecten van een onderkoeling zijn naargelang de ernst ervan meer of minder uitgesproken. De normale kerntemperatuur schommelt rond de 37ºC, maar op andere plaatsen b.v. de handen kan deze veel lager liggen. Hypothermie slaat echter alleen op de centrale lichaamstemperatuur (kern temperatuur) die onder invloed van blootstelling aan koude daalt.
Derhalve onderkennen we 4 fases
Fase 1:
Afweerfase, de kerntemperatuur van het lichaam daalt onder de 35 ºC.
Symptomen:
- Koude, bleke huid.
- Normaal bewustzijn, soms licht verward.
- Rillen, klappertanden.
- Pijnlijke gewaarwording in handen en voeten.
- Onregelmatige hartslag.
- Stijging van de bloeddruk.
- Vertraagde ademhaling.
Fase 2:
Uitputtingsfase, de kerntemperatuur daalt verder en ligt tussen de 33 en 27 ºC.
Symptomen:
- Verminderd bewustzijn, slaperigheid.
- Verstijfde spieren (rillen en klappertanden stopt).
- Pijn verdwijnt.
- Trage, onregelmatige hartslag.
- Oppervlakkige en onregelmatige ademhaling.
Fase 3:
Verlammingsfase,
Symptomen:
- Diepe bewusteloosheid.
- Geen reflexen, algehele spierverslapping.
- Geen pupilreactie.
- Zeer zwakke hartslag.
- Zeer trage ademhaling.
Fase 4:
Schijndood
Symptomen:
- Geen pupilreflex.
- Geen pols meer waarneembaar
- Adem stilstand
Voorzorgen;
Hypothermie kan in normale omstandigheden voorkomen worden door een aantal eenvoudige voorzorgsmaatregelen.
- Luister altijd naar de weerberichten en houd rekening met de combinatie van de wind, buitentemperatuur (wind-chill) en de temperatuur van het buiten water.
- Pas de uitrusting (vnl. kleding) aan de omstandigheden aan. Met winddichte en ademende kledij. Beter drie dunne laagjes kleding dan één dikke laag.
- Vertrek nooit alleen onder extreme omstandigheden.
- Vermijd overvloedig zweten door de intensiteit aan te passen.
- Drink géén alcohol. De alcohol doet nog sneller de warmte verliezen en werkt verdovend. Licht benevelde personen voelen de koude minder snel en zijn daarom meer vatbaar voor onderkoeling.
- Pas de voeding aan. Neem altijd een energierijk voedselpakket mee tijdens lange tochten. (bv. energierepen, chocolade, enz.). Tijdens het verteringsproces komt er warmte vrij die de lichaamstemperatuur mee op peil houdt
Hoe reageren?
Het is belangrijk om bij onderkoeling of hypothermie verdere afkoeling te vermijden door beschutting te zoeken tegen de kou. Dit kan bijvoorbeeld door middel van een tarp of een overlevingszak. Als de kleding nat is, moet deze indien mogelijk worden verwisseld voor droge kleding of op zijn minst worden uitgewrongen voordat deze weer wordt aangetrokken. Het is van essentieel belang om vooral het hoofd en de nek goed warm te houden. Het opwarmen van het lichaam moet geleidelijk gebeuren omdat koud bloed zich langzaam moet mengen met warm bloed van de lichaamskern om hartritmestoornissen te voorkomen. Als de toestand ernstig is, kan het nodig zijn om het slachtoffer warm te houden met behulp van het eigen lichaam, totdat hulp arriveert. Het is belangrijk om bij onderkoeling snel en adequaat te handelen om levensbedreigende situaties te voorkomen.
De menselijke thermostaat.
Het menselijk lichaam heeft vier verschillende manieren om warmte uit te wisselen met de omgeving.
Ten eerste is er geleiding, waarbij warmte wordt afgegeven of opgenomen door het aanraken van een kouder voorwerp. Vooral bij watersporten is dit belangrijk, aangezien water een uitstekende geleider is. In koud water kan men slechts een beperkte tijd overleven zonder bescherming tegen de koude.
Een tweede vorm van warmteafgifte is convectie. Hierbij wordt warmte afgegeven door stroming van lucht of water langs de huid. Sporten in winderig weer of sporten waarbij hoge snelheden worden behaald, zorgen voor een verhoogde warmteafgifte via deze vorm.
Een derde manier van warmteafgifte is straling. Hierbij wordt warmte overgedragen door straling aan de omgeving. Een onbedekt hoofd in een koude omgeving kan bijvoorbeeld verantwoordelijk zijn voor bijna de helft van het warmteverlies.
De vierde en laatste manier van warmteafgifte is verdamping. Dit is de voornaamste vorm van warmteafgifte tijdens sporten. Het lichaam verliest warmte door verdamping van zweet op het huidoppervlak. Ademhaling is ook een belangrijke vorm van warmteverlies via verdamping. Goed ademende en vocht absorberende sportkleding kan het comfort tijdens inspanning verhogen en het verlies van warmte en vocht verminderen. Het is belangrijk om bij sporten rekening te houden met deze verschillende manieren van warmteafgifte om het lichaam gezond en veilig te houden.
Straling:
De overdracht van warmte door straling aan de omgeving is een belangrijke factor in de warmtehuishouding van het menselijk lichaam. Het lichaam kan warmte verliezen of opnemen door middel van straling, afhankelijk van de omgevingstemperatuur en de blootstelling aan de zon. Een onbedekt hoofd in een koude omgeving kan bijna de helft van het warmteverlies van het lichaam veroorzaken door stralingsverlies.
Een andere belangrijke vorm van warmteafgifte is verdamping. Deze vindt plaats wanneer vocht verdampt van het lichaamsoppervlak (de huid) en warmte overdraagt aan de omgeving. Tijdens het sporten is verdamping de voornaamste vorm van warmteafgifte. Door het dragen van ademende en vocht absorberende sportkleding kan het comfort tijdens de inspanning aanzienlijk worden verbeterd. Verdamping vindt ook plaats via de ademhaling, waardoor het lichaam warmte en vocht verliest.
Coldshock en Hypothermie interactief.
Tijdens instructie avonden gebruik ik de onderstaande drie presentaties voor Cold Shock en Hypothermie.
Door op het ronde icoon te klikken ga je naar de interactive presentatie.
De presentaties zijn beschermd met een wachtwoord om oneigenlijk gebruik tegen te gaan. Als u deze presentaties wilt bekijken kunt u een wachtwoord aanvragen bij de webmaster
